Ruimtelijke Verkenning Zonnestraal als basis advies CRa

Zonnestraal 5
Zonnestraal 6
Zonnestraal 1
Zonnestraal 2
Zonnestraal 3
Zonnestraal 4
Zonnestraal 7
Zonnestraal 8
2 maart 2017

Op verzoek van de wethouder Monumentenzorg van de gemeente Hilversum; Nicolien van Vroonhoven, bracht het College van Rijksadviseurs, in de persoon van Eric Luiten, recent advies uit over de historische, actuele en toekomstige waarden van het landschap, waarvan de gebouwen van de arbeids- en nazorgkolonie Zonnestraal deel uitmaken. De wethouder deed het verzoek aan de CRa omdat zij samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verantwoordelijk is voor het opstellen van een consistent en gedragen UNESCO-nominatiedossier. Eén en ander in het licht van een door de Minister van OCW beoogde Werelderfgoedstatus van de nazorgkolonie Zonnestraal.
Het College van Rijksadviseurs baseerde haar advies in belangrijke mate op een hiertoe door MTD landschapsarchitecten opgestelde Ruimtelijke Verkenning Ensemble Zonnestraal Hilversum.

In de Ruimtelijke Verkenning Ensemble Zonnestraal Hilversum worden, vanuit een analyse van de historische samenhang tussen gebouwen en landschap, de Outstanding Universal Values van Zonnestraal als integraal zorglandschap beschreven en verbeeld. Hiertoe wordt in eerste instantie de bestaande topografie ‘ontbonden in factoren’, zodat de verschillende ontstaansmotieven en herkomsten van het huidige landschap duidelijk worden. Vervolgens is er een landschappelijke reconstructie ontworpen van die onderdelen, welke toegerekend kunnen worden aan het tijdvak Zonnestraal en wordt een suggestie gedaan voor de begrenzing van de property en een mogelijke bufferzone, zoals voorgeschreven door UNESCO. Tenslotte worden voorstellen gedaan met betrekking tot de voortgaande ontwikkelbaarheid van het ensemble (zowel sloop als nieuwbouw) met een scherp oog voor de kwaliteiten van het Werelderfgoed Zonnestraal.
In de Ruimtelijke Verkenning wordt bevestigd dat een substantieel deel van de huidige landschappelijke structuur rondom Zonnestraal deel uitmaakt van de historische episode waarin de bouw, het gebruik en beheer van de nazorgkolonie plaatsvond. Aan dat zorglandschap ging een lange ontginnings- en gebruiksgeschiedenis vooraf en is ook een latere geschiedenis toegevoegd. Uit de ontrafeling van de landschappelijke tijdslagen valt af te leiden dat de vestiging van Zonnestraal mede werd ingegeven door de toenmalige kwaliteiten van het landschap en dat de nieuwbouw zorgvuldig en slim is verankerd met dat unieke landschap. De Ruimtelijke Verkenning beschrijft en verbeeldt de essenties van de landschappelijke structuur en geeft ze een begrenzing.
Dit inzicht heeft geleid tot een reconstructieplan voor het landschap dat recht doet aan de Werelderfgoedstatus. Het plan is compromisloos in die zin dat de toevoegingen en aanpassingen, die na de ontmanteling van de nazorgkolonie zijn gedaan en de essentiële structuur aantasten, zijn bestempeld als te slopen of ongedaan worden gemaakt. Dat geldt ook voor een paar inrichtingsmaatregelen die recent zijn doorgevoerd. Op drie locaties worden mogelijkheden beschreven en verbeeldt voor bescheiden nieuwbouw, bij de Pampahoeve, in aanvulling op de recent gebouwde zorgwoningen en in de nabijheid van de historische nazorgwoningen.
De Ruimtelijke Verkenning biedt een ruimtelijk (dat wil zeggen bouwkundig én landschappelijk) perspectief dat als onderlegger kan dienen voor het Management Plan behorend bij het nominatiedossier en voor het Bestemmingsplan van de gemeente Hilversum.

advies CRa 01-03-2017