zuiderzeezicht Zwartsluis nadert realisatie

19 december 2013
MTD landschapsarchitecten kreeg van de provincie Overijssel opdracht voor het ontwikkelen van een ontwerp voor een rustplek voor wandelaars en fietsers langs de N331. Aanleiding is het ombouwen van de N331 tussen Zwartsluis en Vollenhove tot een gebiedsontsluitingsweg (80 km/u). Bij deze herinrichting wordt het landbouwverkeer van de hoofdrijbaan en het fietspad van de kruin van de dijk verplaatst naar de parallelweg onderlangs de dijk. Het wijdse uitzicht over de Barsbekerbinnenpolder, het Zwarte Meer, de buitenlanden en het Vogeleiland, dat nu een belangrijke kwaliteit vormt van de route, zal hiermee veel minder beleefbaar zijn. De inzet van de provincie is om langs het nieuwe fietspad een rustplek te realiseren, waar deze kwaliteit weer ontstaat; een rustplek waar de beleving van de identiteit van het gebied centraal staat. De identiteit van het gebied als voormalig oevergebied en dijk van de Zuiderzee, als belangrijk vogelweidegebied en als vestigingsplaats van schippers, vissers en handelslieden met de historische stadjes Zwartsluis en Vollenhove als brandpunten. Inmiddels is het ontwerp gereed en nadert de realisatie. Eén en ander is gebeurd in nauwe samenwerking met Heleen Bosma, Dichteres van Overijssel 2013 / 2014, en in overleg met en gedragen door betrokken partijen. Naast de provincie Overijssel zijn dit ondermeer het Waterschap Reest en Wieden, de gemeenten Steenwijkerland, Zwartewaterland en Natuurmonumenten. MTD tekende voor het ontwerp, de begeleiding van het communicatieproces, de uitvoeringsvoorbereiding en straks de begeleiding van de realisatie. Als locatie voor de rustplek, die intussen Zuiderzeezicht is gedoopt, is gekozen voor een plek nabij het Tolhuis. Hier is in een buitenbocht van de voormalige Zuiderzeedijk het water van de buitenlanden en het Zwartemeer nabij en optimaal beleefbaar en is er zicht op het Vogeleiland en de Noordoostpolder. De rustplek is herkenbaar vanaf de N331 en de langzaam verkeerroute langs de N331 als een smalle natuurstenen trap in het dijktalud. De smalle trap in het dijktalud heeft een iconografische betekenis. Boven op de dijk is de eigenlijke rustplek zichtbaar met de letters ‘Zuiderzeezicht’ uitgehouwen in het natuursteen.

Bij het beklimmen van de trap kondigt de herinnering aan het zicht op de voormalige Zuiderzee aan in de tekst op de treden; van beneden naar boven is in de natuurstenen treden uitgehouwen: KIJK – BIJ ELKE TREDE DAALT HET LAND EN STIJGT HET LICHT. Boven op de dijk ontvouwt zich in eerste instantie de dramatiek van het weidse uitzicht; het uitzicht op de buitenlanden en het rietgat, de voormalige Zuiderzee en huidige IJsselmeer, het Vogeleiland en de Noordoostpolder. Vervolgens is er een zitplek, die vorm krijgt doordat de dikke natuurstenen platen als het ware zijn omgevouwen. Zittend op deze bank tonen zich twee in de natuursteen gegraveerde historische prenten; zij vertellen van de roerige ontstaansgeschiedenis van het gebied en de strijd met de zee. Links een zeegezicht uit 1729 met een zicht op de kerk van Ens op Schokland vanaf de dan nog ruige Zuiderzee en rechts een later zeegezicht uit 1932 van Johan Hendrik van Mastenbroek met een beeld van het sluiten van de (polder)dijk.
Hiermee wordt de nabijheid van het water versterkt, maar ook de heftige geschiedenis van het gebied in relatie tot de zee voelbaar. Eén en ander wordt versterkt door het overstek van de rustplek en de natuurstenen platen over de kruin van de dijk. 

Om het beheer van de buitenlanden niet te bemoeilijken en de ecologische waarden zoveel mogelijk intact te laten, blijkf de constructie hier vrij van het maaiveld. De materialisering en detaillering van Zuiderzeezicht is tijdloos, stoer en puur en refereert aan de scheepvaart en andere ingenieurskunstwerken langs de kust.